مهندسی شیمی:

مهندسی شیمی، شاخه‌ای از مهندسی است که با ایجاد و کاربرد فرآیندهایی که در آنها تغییرات شیمیایی یا فیزیکی صورت می‌گیرد، رابطه دارد. بسیاری از فرآیندهایی که در گروه صنایع شیمیایی طبقه‌بندی می‌شوند، فقط شامل تغییرات فیزیکی هستند و از جمله آنها می‌توان از تقطیر نفت که یک فرآیند جداسازی مواد از یکدیگر و یک تغییر فیزیکی است، نام برد.
البته مانند هر یک از شاخه‌های علوم، تعیین مرز بندی و ارائه تعریفی جامع برای آن ممکن نیست، ولی به طور کلی می‌توان گفت که وظیفه اصلی مهندس شیمی این است که کشفیات شیمیدان پژوهشگر را در اختیار گیرد و به آن در صنعت شیمی جامه عمل بپوشاند. البته در کنار این وظیفه مهم، به فعالیتهای دیگری از جمله تحقیق و بررسی در صنایع شیمیایی و انجام اقدامات بهینه سازی آن نیز می‌پردازد.

در خصوص زمینه‌های کاری مهندسی شیمی می‌توان گفت که محدوده وسیعی را شامل می‌شود و بطور خلاصه می‌توان آنرا به چند گروه تقسیم کرد. گروهی از مهندسین شیمی می‌توانند در مراکز تحقیقاتی از جمله پژوهشگاه های صنعت نفت به تحقیق و پژوهش در زمینه نحوه تولید و ساخت مواد یا در زمینه توسعه در کار‌خانه‌های شیمیایی به عنوان مسؤول و مدیر کارخانه با مهندس بهره بردار به فعالیت مشغول شوند و در کنار آنها برخی دیگر از مهندسین شیمی به‌عنوان مسؤول تعمیر و نگهداری کار می‌کنند.
برخی از مهندسین شیمی نیز با توجه به آشنایی شان با مواد شیمیایی، به فعالیتهای بازرگانی در زمینه مواد شیمیایی اقدام می‌کنند.

مهندسی نفت:

 با توجه به وجود ذخایر عظیم نفت و گاز کشور و لزوم بهره برداری صحیح از این نعمت الهی و تاکید دولت جمهوری اسلامی ایران بر توسعه صنایع پالایش نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان صنایع مادر و نیاز روز افزون کشور به مهندسین شیمی با تخصص در صنایع نفت که بتوانند موجب پیشرفت این صنایع گردند. برنامه دوره کارشناسی صنایع نفت به منظور آموزش علوم و فنون مربوط به پالایش و تبدیل نفت خام و گاز طبیعی و گاز همراه با بهره گیری از فرایندهای مهندسی شیمی به محصولاتی نظیر انواع سوخت ها، انواع روغنهای روان کننده، و مواد اولیه پتروشیمی. تاکید دولت جمهوری اسلامی بر گسترش صنایع تصفیه و تبدیل نفت و گاز به منظور پاسخگویی به نیاز روزافزون صنایع کشور با محصولات صنایع نفت و گاز و پتروشیمی. با توجه به اینکه محصولات این صنایع عمدتاً به عنوان منابع تامین انرژی و یا به صورت مواد اولیه در بسیاری از صنایع دیگر مصرف می شوند، صنایع نفتی از نقش زیر بنائی در اقتصاد و صنعت کشور برخوردار است.
نقش اساسی تولیدات و محصولات صنایع نفت و گاز و پتروشیمی در تقلیل وابستگی به واردات و یا صادرات بخشی از این محصولات بجای صدور نفت خام و تبدیل این مواد اولیه به محصولات صنایع پتروشیمی مانند کود شیمیائی، مواد پلیمری برای تهیه لاستیک، پلاستیک و الیاف مصنوعی، مواد شیمیائی مختلف مانند اسیدها، بازها، نمکها، رنگینه ها، شوینده ها، حلال ها، مواد بهداشتی و غیره تدوین شده است و هدف آن تربیت کارشناس مهندسی شیمی با تخصص در صنایع نفت می باشد. این دوره جانشین دوره های کارشناسی صنایع پالایش، صنایع پتروشیمی و صنایع گاز در رشته مهندسی شیمی می باشد.

طول اسمی این مجموعه 4 سال است و برنامه های درسی آن در 8 نیمسال تحصیلی برنامه ریزی می شود و علاوه بر دروس نظری و عملی و کارگاه و پروژه، یک ترم کامل ( و یا 2 دوره 2 ماهه تابستانی) به کارآموزی اختصاص یافته است. طول هر ترم 17 هفته آموزش کامل است. هر واحد درس نظری 17 ساعت در هر ترم و علمی و آزمایشگاهی 34 (یا 51 ساعت) و کارگاهی 51 ساعت است.

فارغ التحصیلان این دوره بطور کلی قادر خواهند بود که مطالعات و عملیات مهندسی زمین شناسی، نفت، محاسبات و طراحی و تلفیق عملیات و اجزاء جانبی، برنامه های اکتشاف وزارت نفت را عهده گیرند و نقش بسزای خود را در عملی کردن و اجرای بهینه برنامه های مطالعاتی و اکتشافی نیز در تلفیق تدارکات و طرح و چگونگی پیاده کردن برنامه های اکتشافی آتی و استراتژیک صنعت نفت کشور ایفا کنند. این نقش و توانایی های فارغ التحصیلان این دوره کارشناسی مهندسی را بطور اجمالی می توان به شرح زیر بیان نمود:
1- آشنایی با دانش امروز زمین شناسی نفت و انجام مطالعات مربوطه و بهره گیری از نتایج حاصله
2- انجام آزمایشات و جمع آوری اطلاعات علمی و فنی مربوطه به ناحیه مورد اکتشاف و عملیات اکتشافی
3- انتخاب و یا تعیین مناسب و روشن اکتشاف و اجرای آن با توجه به وضعیت زمین شناسی و شرایط محیطی و اقلیمی ناحیه مورد نظر
4- طرح عملیات و تامین تدارکات و تلفیق برنامه های مربوط برای اجرای بهینه عملیات اکتشافی مورد نظر
5- برآورد فنی و اقتصادی طرح ها و عملیات اکتشاف
6- مدیریت موثر و صیانت تجهیزات برای مطالعات زمین شناسی، نقشه برداری و عملیات اکتشاف
7- مدیریت و صیانت از مخازن نفت اکتشافی و اعمال روشهای ازدیاد برداشت از جلوگیری از آلودگی و تخریب محیط زیست ناشی از مطالعات زمین شناسی و عملیات اکتشاف

 عملیات پتروشیمی

دیر زمانی است که دیگر نفت یک کالای اقتصادی نیست ، یک کالای سیاسی به تمام معنا شده است هر خبر سیاسی اجتماعی به این طلای ارزشمند اثر می گذارد و اهرم قدرتی است علیه یا به نفع کشور نفت خیز ایران به دلیل تحریم های دو دهه گذشته توانسته به قابلیت های مختلفی دست یابد که افزایش ارزش افزوده نفت که منجر به تولید مواد پتروشیمی و در نهایت صادرات آن است یکی از آنهاست .
امروزه کمتر استانی است که از نعمت پالایشگاه محروم باشد . رشد قابل توجه تولید مواد پتروشیمی و صادرات آن به طور طبیعی نیازمند کارشناسان خبره ای که در رشته های مختلف مشغول خدمت شوند . یکی از آن رشته ها عملیات پتروشیمی است. دوره کاردان فنی عملیات پتروشیمی یکی از دوره های آموزشی در نظام آموزش عالی در مقطع کاردانی است و هدف آن تربیت کاردان فنی جهت بهره برداری از واحدهای صنایع پتروشیمی و سایر واحدهای تولیدی صنایع شیمیایی مربوطه در زمینه تولید اسیدها، بازها و نمکهای معدنی و آلی، کودهای شیمیایی، منومرها و سایر ترکیبات مشابه پتروشیمی می باشد.
طول متوسط دوره آموزشی در دوره کاردانی عملیات پتروشیمی 2 سال است و نظام آموزشی آن مطابق آئین نامه مصوب شورایعالی برنامه ریزی واحدی است، زمان تدریس هر واحد درسی از نوع نظری 17 ساعت و از نوع آزمایشگاهی 34 ساعت و از نوع آزمایشگاهی و کارگاهی 51 ساعت و هر ماه کارآموزی معادل یک واحد محسوب می گردد.

 فارغ التحصیلان این دوره در واحدهای صنایع شیمیایی بویژه صنایعی که از هیدروکربن ها بعنوان ماده اولیه استفاده می کنند، از قابلیت های زیر برخوردارند:
1- بهره برداری روزمره از واحدهای تولیدی صنایع شیمیایی در شرایط مطلوب فنی زیر نظر کارشناسان بهره برداری.
2- شناخت لازم از سایر قسمتهای واحدهای تولیدی
3- برنامه ریزی و نظارت بر فعالیت کارگران ماهر و انتقال معلومات فنی به آنها.

منبع : www.roshd.ir 

مجموعه رشته شیمی (شیمی محض، شیمی کاربردی، شیمی دبیری) در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری از مجموعه رشته های علوم پایه است. که اهمیت و جذابیت خاص خود را داراست. بدون شک علوم پایه، پایه تمامی علوم و کاربردها در جامعه است. کار در زمینه علوم پایه و تحقیقات و سرمایه گذاری در آن جزو افتخارات خاص هر ملتی است. این رشته توسط داوطلبان آزمون سراسری که در گروههای ریاضی و تجربی تحصیل کرده اند انتخاب می گردد. سابقه طولانی این علم در زندگی بشر گویای اهمیت خاص آن برای اوست. این علم در طول تاریخ، بخصوص در دهه های اخیر،توسعه روز افزونی را طی نموده است. اختصاص جوایز بزرگ در سطح جهانی به این رشته (از جمله جایزه نوبل) گویای اهمیت شایان این رشته تحصیلی است. علم شیمی پایه ای است برای دیگر علوم تجربی، به طوری که امروز، گستردگی علم شیمی به حدی است که نمی توان آن را از شاخه های دیگر تحصیل مجزا و حد و مرزی برای آن مشخص نمود. اهمیت و کاربرد شیمی در پزشکی، دارو سازی، کشاورزی، صنایع غذایی، علم مواد، راه و ساختمان، صنایع پلاستیکی، رنگ و رزین و... بر هیچ کس پوشیده نیست.
پیشرفتهای اخیر ایران در توسعه کارخانجات مادر مانند پتروشیمی، پالایشگاه، صنایع پلاستیکی، صنایع غذایی و دارویی نیز توجه خاص به این رشته را ایجاب می کند. افزایش سطح کیفیت محصولات، اعمال استانداردهای مطلوب، همگی نیاز به ارتقای دانش شیمی دارد. یک آزمایشگاه خوب در هر موسسه و کارخانه ای با یک شیمی دان خوب می تواند بازدهی مطلوبی داشته باشد. اغلب آزمایشگاههای کارخانجات مادر یا کارخانجات تبدیلی معتبر در کشور توسط متخصصان و کارشناسان شیمی اداره می شود. با عنایت به گسترش فراگیر فرآیند تولید و توسعه، در کشور، توجه بیشتر به علم شیمی از ضروریات محسوب می گردد. در حال حاضر، رشته شیمی در مقطع کارشناسی در سه گرایش: شیمی محض، شیمی کاربردی و شیمی دبیری در اغلب دانشگاههای کشور ارائه می گردد. خوشبختانه مقاطع تحصیلات تکمیلی در گرایشهای متفاوت این رشته، در تعداد قابل توجهی از دانشگاههای مملکت دایر است و با توجه به سابقه طولانی رشته شیمی در دانشگاههای ایران، توان علمی متخصصان این رشته در وضعیت مطلوب و قابل قبولی است.
تعریف و هدف
دوره کارشناسی شیمی یکی از دوره های آموزش عالی است که دارای سه شاخه: شیمی محض، شیمی کاربردی و شیمی دبیری می باشد. هدف آن، آموزش و تربیت کارشناسان متخصص در زمینه های آموزش شیمی در دوره های مختلف دبیرستانی، راهنمایی و تربیت کمک پژوهشگر، آماده نمودن دانشجویان برای ورود به دوره کارشناسی ارشد و دکتری در ارتباط با تربیت کادر آموزشی و پژوهشی مورد نیاز دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی و تربیت متخصصان مورد نیاز صنایع شیمیایی کشور است.
کارشناسان شیمی علاوه بر داشتن واحدهای مشترک درسی، واحدهای اختصاصی شاخه خاص خود را می گذرانند؛ البته دانشجویان برای انتخاب 15 واحد درسی حق انتخاب و آزادی عمل دارند (به جز گرایش دبیری که 3 واحد انتخابی دارند). با انتخاب درست این واحدها، دانشجویان در گرایش تخصصی تری مانند: شیمی فیزیک، شیمی تجزیه، شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی پلیمر، بیوشیمی و دیگر گرایشها اطلاعات تخصصی تری را کسب می نمایند.
اهمیت و جایگاه در جامعه
شیمی تنها علمی است که 104 عنصر طبیعت را همراه نام خود دارد و بررسی خواص، ساختمان، ترکیبات و اهمیت آنها در محدوده علم شیمی است. از آن جایی که جهان مادی از این عناصر تشکیل شده است، هیچ چیز در هیچ جا نمی توان یافت که بی نیاز از علم شیمی باشد. به عبارت دیگر، آثار شیمیایی در تمام کائنات یافت می شود؛ به طوری که اگر لحظه ای فعالیتهای شیمیایی از کائنات حذف شود،بلافاصله همه چیز متوقف خواهد گردید؛ دیگر نوری از خورشید ساطع نخواهد شد،حیاتی نخواهد بود، سوخت و سازی در بدن جانوران و گیاهان انجام نخواهد گرفت و ... . همه تحولات مادی در جامعه به شیمی وابسته است. اگر واکنشهای شیمیایی نباشند هیچ گونه تولیدی رخ نمی دهد، هیچ فعالیت اقتصادی وجود نخواهد داشت و هیچ ماده ای نخواهد بود که ساخت و سازی انجام گیرد.
مجموعه آنچه بیان شد نشانگر اهمیت شیمی و فرآیندهای آن در جامعه است. فعالیتهای عمده جامعه از جمله: کاربرد نفت، گاز، پتروشیمی، لاستیک، پلاستیک، صنایع غذایی، صنایع نساجی، دارویی، کشاورزی و... همگی شیمیایی هستند. افرادی که در جهان در ارتباط با علم شیمی کار می کنند بدون شک بیشتر از تمام علوم دیگر هستند.
طول دوره و شکل اجرای آن
طول متوسط دوره کارشناسی شیمی 4 سال و شامل 8 نیمسال تحصیلی و 17 هفته آموزش کامل در هر نیمسال است. مدت زمان هر واحد درسی نظری 17 ساعت و آزمایشگاهی حداقل 34 ساعت است. به علت کیفیت خاص برخی از آزمایشگاههای شیمی که نیاز به مدت زیادتری دارند، جلسات آزمایشگاه به صورت سه ساعتی برگزار می گردد.

منبع:www.roshd.ir