مهندسی شیمی:

مهندسی شیمی، شاخه‌ای از مهندسی است که با ایجاد و کاربرد فرآیندهایی که در آنها تغییرات شیمیایی یا فیزیکی صورت می‌گیرد، رابطه دارد. بسیاری از فرآیندهایی که در گروه صنایع شیمیایی طبقه‌بندی می‌شوند، فقط شامل تغییرات فیزیکی هستند و از جمله آنها می‌توان از تقطیر نفت که یک فرآیند جداسازی مواد از یکدیگر و یک تغییر فیزیکی است، نام برد.
البته مانند هر یک از شاخه‌های علوم، تعیین مرز بندی و ارائه تعریفی جامع برای آن ممکن نیست، ولی به طور کلی می‌توان گفت که وظیفه اصلی مهندس شیمی این است که کشفیات شیمیدان پژوهشگر را در اختیار گیرد و به آن در صنعت شیمی جامه عمل بپوشاند. البته در کنار این وظیفه مهم، به فعالیتهای دیگری از جمله تحقیق و بررسی در صنایع شیمیایی و انجام اقدامات بهینه سازی آن نیز می‌پردازد.

در خصوص زمینه‌های کاری مهندسی شیمی می‌توان گفت که محدوده وسیعی را شامل می‌شود و بطور خلاصه می‌توان آنرا به چند گروه تقسیم کرد. گروهی از مهندسین شیمی می‌توانند در مراکز تحقیقاتی از جمله پژوهشگاه های صنعت نفت به تحقیق و پژوهش در زمینه نحوه تولید و ساخت مواد یا در زمینه توسعه در کار‌خانه‌های شیمیایی به عنوان مسؤول و مدیر کارخانه با مهندس بهره بردار به فعالیت مشغول شوند و در کنار آنها برخی دیگر از مهندسین شیمی به‌عنوان مسؤول تعمیر و نگهداری کار می‌کنند.
برخی از مهندسین شیمی نیز با توجه به آشنایی شان با مواد شیمیایی، به فعالیتهای بازرگانی در زمینه مواد شیمیایی اقدام می‌کنند.

مهندسی نفت:

 با توجه به وجود ذخایر عظیم نفت و گاز کشور و لزوم بهره برداری صحیح از این نعمت الهی و تاکید دولت جمهوری اسلامی ایران بر توسعه صنایع پالایش نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان صنایع مادر و نیاز روز افزون کشور به مهندسین شیمی با تخصص در صنایع نفت که بتوانند موجب پیشرفت این صنایع گردند. برنامه دوره کارشناسی صنایع نفت به منظور آموزش علوم و فنون مربوط به پالایش و تبدیل نفت خام و گاز طبیعی و گاز همراه با بهره گیری از فرایندهای مهندسی شیمی به محصولاتی نظیر انواع سوخت ها، انواع روغنهای روان کننده، و مواد اولیه پتروشیمی. تاکید دولت جمهوری اسلامی بر گسترش صنایع تصفیه و تبدیل نفت و گاز به منظور پاسخگویی به نیاز روزافزون صنایع کشور با محصولات صنایع نفت و گاز و پتروشیمی. با توجه به اینکه محصولات این صنایع عمدتاً به عنوان منابع تامین انرژی و یا به صورت مواد اولیه در بسیاری از صنایع دیگر مصرف می شوند، صنایع نفتی از نقش زیر بنائی در اقتصاد و صنعت کشور برخوردار است.
نقش اساسی تولیدات و محصولات صنایع نفت و گاز و پتروشیمی در تقلیل وابستگی به واردات و یا صادرات بخشی از این محصولات بجای صدور نفت خام و تبدیل این مواد اولیه به محصولات صنایع پتروشیمی مانند کود شیمیائی، مواد پلیمری برای تهیه لاستیک، پلاستیک و الیاف مصنوعی، مواد شیمیائی مختلف مانند اسیدها، بازها، نمکها، رنگینه ها، شوینده ها، حلال ها، مواد بهداشتی و غیره تدوین شده است و هدف آن تربیت کارشناس مهندسی شیمی با تخصص در صنایع نفت می باشد. این دوره جانشین دوره های کارشناسی صنایع پالایش، صنایع پتروشیمی و صنایع گاز در رشته مهندسی شیمی می باشد.

طول اسمی این مجموعه 4 سال است و برنامه های درسی آن در 8 نیمسال تحصیلی برنامه ریزی می شود و علاوه بر دروس نظری و عملی و کارگاه و پروژه، یک ترم کامل ( و یا 2 دوره 2 ماهه تابستانی) به کارآموزی اختصاص یافته است. طول هر ترم 17 هفته آموزش کامل است. هر واحد درس نظری 17 ساعت در هر ترم و علمی و آزمایشگاهی 34 (یا 51 ساعت) و کارگاهی 51 ساعت است.

فارغ التحصیلان این دوره بطور کلی قادر خواهند بود که مطالعات و عملیات مهندسی زمین شناسی، نفت، محاسبات و طراحی و تلفیق عملیات و اجزاء جانبی، برنامه های اکتشاف وزارت نفت را عهده گیرند و نقش بسزای خود را در عملی کردن و اجرای بهینه برنامه های مطالعاتی و اکتشافی نیز در تلفیق تدارکات و طرح و چگونگی پیاده کردن برنامه های اکتشافی آتی و استراتژیک صنعت نفت کشور ایفا کنند. این نقش و توانایی های فارغ التحصیلان این دوره کارشناسی مهندسی را بطور اجمالی می توان به شرح زیر بیان نمود:
1- آشنایی با دانش امروز زمین شناسی نفت و انجام مطالعات مربوطه و بهره گیری از نتایج حاصله
2- انجام آزمایشات و جمع آوری اطلاعات علمی و فنی مربوطه به ناحیه مورد اکتشاف و عملیات اکتشافی
3- انتخاب و یا تعیین مناسب و روشن اکتشاف و اجرای آن با توجه به وضعیت زمین شناسی و شرایط محیطی و اقلیمی ناحیه مورد نظر
4- طرح عملیات و تامین تدارکات و تلفیق برنامه های مربوط برای اجرای بهینه عملیات اکتشافی مورد نظر
5- برآورد فنی و اقتصادی طرح ها و عملیات اکتشاف
6- مدیریت موثر و صیانت تجهیزات برای مطالعات زمین شناسی، نقشه برداری و عملیات اکتشاف
7- مدیریت و صیانت از مخازن نفت اکتشافی و اعمال روشهای ازدیاد برداشت از جلوگیری از آلودگی و تخریب محیط زیست ناشی از مطالعات زمین شناسی و عملیات اکتشاف

 عملیات پتروشیمی

دیر زمانی است که دیگر نفت یک کالای اقتصادی نیست ، یک کالای سیاسی به تمام معنا شده است هر خبر سیاسی اجتماعی به این طلای ارزشمند اثر می گذارد و اهرم قدرتی است علیه یا به نفع کشور نفت خیز ایران به دلیل تحریم های دو دهه گذشته توانسته به قابلیت های مختلفی دست یابد که افزایش ارزش افزوده نفت که منجر به تولید مواد پتروشیمی و در نهایت صادرات آن است یکی از آنهاست .
امروزه کمتر استانی است که از نعمت پالایشگاه محروم باشد . رشد قابل توجه تولید مواد پتروشیمی و صادرات آن به طور طبیعی نیازمند کارشناسان خبره ای که در رشته های مختلف مشغول خدمت شوند . یکی از آن رشته ها عملیات پتروشیمی است. دوره کاردان فنی عملیات پتروشیمی یکی از دوره های آموزشی در نظام آموزش عالی در مقطع کاردانی است و هدف آن تربیت کاردان فنی جهت بهره برداری از واحدهای صنایع پتروشیمی و سایر واحدهای تولیدی صنایع شیمیایی مربوطه در زمینه تولید اسیدها، بازها و نمکهای معدنی و آلی، کودهای شیمیایی، منومرها و سایر ترکیبات مشابه پتروشیمی می باشد.
طول متوسط دوره آموزشی در دوره کاردانی عملیات پتروشیمی 2 سال است و نظام آموزشی آن مطابق آئین نامه مصوب شورایعالی برنامه ریزی واحدی است، زمان تدریس هر واحد درسی از نوع نظری 17 ساعت و از نوع آزمایشگاهی 34 ساعت و از نوع آزمایشگاهی و کارگاهی 51 ساعت و هر ماه کارآموزی معادل یک واحد محسوب می گردد.

 فارغ التحصیلان این دوره در واحدهای صنایع شیمیایی بویژه صنایعی که از هیدروکربن ها بعنوان ماده اولیه استفاده می کنند، از قابلیت های زیر برخوردارند:
1- بهره برداری روزمره از واحدهای تولیدی صنایع شیمیایی در شرایط مطلوب فنی زیر نظر کارشناسان بهره برداری.
2- شناخت لازم از سایر قسمتهای واحدهای تولیدی
3- برنامه ریزی و نظارت بر فعالیت کارگران ماهر و انتقال معلومات فنی به آنها.

منبع : www.roshd.ir